Cmentarz w Wilanowie to rzymskokatolicka nekropolia znajdująca się u zbiegu ulic Wiertniczej i Wilanowskiej. Cmentarz został założony z inicjatywy Stanisława Kostki, Aleksandra Stanisława Potockich i Aleksandry z Lubomirskich Potockiej w 1816.
Cmentarz ukształtowany jest koliście na podobieństwo „Pateny ofiarnej”. W pośrodku cmentarza wznosi się kaplica neogotycka, zbudowana w 1823 roku przez Aleksandrę z X. Lubomirskich Stanisławową Potocką. W centrum cmentarza, założonego początkowo na planie koła, poleciła wybudować mauzoleum rodzinne, w którym spoczęły zwłoki męża i jego brata – Ignacego Potockiego (później ich szczątki przeniesiono do kościoła św. Anny w Wilanowie).
Mauzoleum Potockich wzniósł w latach 1823 – 1826 Chrystian Piotr Aigner. Wokół mauzoleum – kaplicy, w jego bezpośrednim sąsiedztwie, miejsce wiecznego spoczynku znaleźli wilanowscy oficjaliści i ich rodziny. Ongiś pierścień cmentarny przy kaplicy należał do polskiej arystokracji. Cmentarz jest otoczony charakterystycznym ogrodzeniem, które częściowo udało się uratować. Warto zwrócić uwagę na charakterystyczną bramę cmentarną.
Cmentarz był wielokrotnie poszerzany. Po raz pierwszy uległ znacznemu poszerzeniu około 1860 r. kiedy to do okrągłego dotychczas cmentarza dodano ramiona nadając mu kształt krzyża greckiego. Ponownie teren cmentarza został powiększony w latach 1877–1888. Po raz ostatni został poszerzony na przełomie XX i XXI wieku.
Około 1860 cmentarz został ogrodzony kształtkami ceramicznymi według projektu Henryka Marconiego.
Pochowani na Cmentarzu Wilanowskim
Ze znanych nazwisk można wymienić:
- Marię Branicką de Virion (1923–1989) – córkę ostatniego właściciela Wilanowa hr. Adama Branickiego
- Przemysława Gintrowskiego (1951–2012) – kompozytora i muzyka
- Tadeusza Janczyka (1904–1990) – ekonomista, publicysta, działacz społeczny, polityczny, poseł na Sejm PRL I, III, IV I V kadencji
- Stanisława Kostkę Potockiego (1755–1821) – polityka i działacza oświatowego
- Annę Radziwiłł (1939–2009) – pedagoga, historyka, senatora I kadencji, byłą wiceminister edukacji
- Jerzego Szmajdzińskiego (1952–2010) – polityka, ministra obrony (2001–2005), wicemarszłka Sejmu (2007–2010)
- Mariusza Waltera (1937–2022) – przedsiębiorcę, współzałożyciela Grupy ITI
- Jana Wejchrta (1950–2009) – przedsiębiorcę, współzałożyciela Grupy ITI
- Romana Wilhelmiego (1936–1991) – aktora
- Czarnego Romana (1950-2017), właściwie Jana Wiesława Polkowskiego – bezdomnego, który stał się elementem warszawskiego folkloru i o którym krążyły miejskie legendy.
Na cmentarzu zostali pochowani także powstańcy roku 1863, żołnierze polegli we wrześniu 1939 i powstańcy warszawscy z 1944. Wśród grobów zbiorowych z okresu II wojny światowej znajdują się: 10 grobów kryjących ciała 73 żołnierzy 360 Pułku Piechoty, 32 groby kryjące ciała 171 powstańców warszawskich pułków Baszta (batalion Oaza) i Waligóra (pluton Grochów i dywizjon Jeleń) oraz groby kilkunastu cywilnych ofiar egzekucji przeprowadzonych przez Niemców na terenie Wilanowa.